Prof. dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta
Katedra Zdrowia Kobiety, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Problemy intymne i dolegliwości dotyczą całego życia kobiety. Każda grupa wiekowa wymaga działań profilaktycznych, najlepszej diagnostyki i leczenia w zakresie ginekologii. Warunkiem utrzymania zdrowia ginekologicznego i seksualnego jest rzetelna edukacja oraz dostęp do wyspecjalizowanej opieki medycznej. Każdy wiek niesie za sobą specyficzne problemy i schorzenia, związane z faza rozwojową, specyficznym działaniem hormonów, chorobami towarzyszącymi i stylem życia. Profilaktyka problemów ginekologicznych dziewczynki często wymaga od opiekuna wnikliwej obserwacji, racjonalnego postępowania, wczesnej reakcji na objawy patologii. Należą do nich stany zapalne narządów płciowych różnego pochodzenia. Inne niepokojące objawy, będące wskazaniem do zgłoszenia się do ginekologa dziecięcego to np. uraz narządów płciowych (otarcia, siniaki krwiaki), niedorozwój lub nieprawidłowa budowa narządów płciowych, sklejenie warg sromowych, krwawienie z dróg rodnych. Do profilaktyki zakażeń zaliczamy: przestrzeganie zasad higieny intymnej zwłaszcza w trakcie korzystania z piaskownic i basenów. W sytuacjach sprzyjających zakażeniu należy stosować miejscowo preparaty ochronne zmniejszające ryzyko rozwoju drobnoustrojów chorobotwórczych. W przypadku stosowania antybiotykoterapii poleca się stosowanie probiotyków. W edukacji rodziców ważne jest przekazanie wiedzy o prawidłowych zachowaniach seksualnych dziecka w danym wieku oraz ochronie dziecka w zakresie wykorzystywania seksualnego.
Dla dziewcząt w okresie dojrzewania szczególnym problemem są zaburzenia miesiączkowania. Nieregularność miesiączkowania w początkowym okresie po pierwszej miesiączce jest procesem fizjologicznym i nie wymaga leczenia, ważne jest w tym okresie: racjonalne odżywianie ze zwróceniem uwagi na zaburzenia metaboliczne (anoreksja, bulimia), regularny tryb życia, zmniejszenie sytuacji stresowych. Leczenie podejmuje się wyłącznie gdy; zagrażają zdrowiu lub sprawiają poważne dolegliwości. Leczenia tylko pod kierunkiem lekarza specjalisty wymagają krwotoczne miesiączki młodocianych. Inne problemy ginekologiczne to: np. cechy androgenizacji (trądzik, hirsutyzm) czy wykryte w tym okresie wady objawiające się bólem miednicy mniejszej i brakiem miesiączki. Współczesne nastolatki są także szczególna grupą wiekową narażoną na zakażenia narządów płciowych wraz z chorobami przenoszonymi drogą płciową oraz trudnościami w doborze i stosowaniu antykoncepcji. Są to stany zapalne nieswoiste (bakteryjne), swoiste (rzęsistkowica, drożdżyca, kiła, rzeżączka), zakażenia wirusowe w tym zakażenia wirusem HPV i HIV.
W edukacji nastolatków uwzględnia się: bezpieczeństwo kontaktów seksualnych, skuteczną antykoncepcja (ochrona przed nieplanowaną ciążą oraz chorobami przenoszonymi drogą płciową), ochronę przed konsekwencją przygodnych kontaktów seksualnych (zgwałcenie, choroba, ciąża) motywowanie do szczepień (HPV), badań profilaktycznych i wczesnego zgłaszania się do lekarza w przypadku podejrzenia schorzenia.
Zakażenia narządów płciowych sprawiają specyficzne problemy, tak nastolatkom, jak kobietom w okresie rozrodczym. Są to: nawroty, konieczność leczenia partnerów, podejmowanie błędnego samoleczenia wynikającego z dostępności leków bez recepty lekarza. Powodują także wiele powikłań w okresie ciąży i okołoporodowym. W profilaktyce rekomenduje się stosowanie specjalistycznych emulsji do higieny intymnej, probiotyków: doustnych lub dopochwowych w stwierdzonych zaburzeniach flory układu moczowo-płciowego. Obecnie zalecane żele na bazie metabolitów kwasu mlekowego do zapobiegania i leczenia wspomagającego zakażeń okolic intymnych. działają przeciwgrzybiczo i przeciwbakteryjnie na drobnoustroje najczęściej wywołujące stany zapalne pochwy. Niebezpieczeństwem jest rozwój zapalenia narządów miednicy mniejszej wymagający specjalistycznego leczenia oraz grożący licznymi powikłaniami, w tym niepłodnością.
Zaburzenia miesiączkowania są częstym schorzeniem młodych kobiet w wieku rozrodczym. Nasilone krwawienia występują nawet u 30 proc. kobiet. U kobiet zgłaszających nieprawidłowe krwawienia z macicy farmakoterapia powinna być brana pod uwagę jako postępowanie z wyboru, jeżeli wykluczono obecność nowotworu i innych poważnych zmian patologicznych w miednicy mniejszej. W ginekologii problemy zdrowotne związane są także ze zamianami o charakterze nowotworowym łagodnymi i złośliwymi będące wskazaniem do operacji ginekologicznej droga brzuszną lub pochwową ze szczególnym uwzględnieniem .patologii szyjki macicy oraz patologii sutka. W zakresie ginekologii operacyjnej rekomenduje się wdrażanie profilaktyki zrostowej co jest zasadne w profilaktyce niepłodności oraz bólów miednicy mniejszej. Szczególnie dąży się do zwiększenia skuteczności badań cytologicznych i mammografii. W celu profilaktyki proponuje się systematyczne badania ginekologiczne z zastosowaniem USG, co pozwala na wczesne wykrycie zmian w obrębie narządów płciowych
Współczesna ginekologia oferuje także zabiegi z zakresu ginekologii estetycznej. Są to działania mające na celu korektę wyglądu i atrakcyjności narządów płciowych żeńskich oraz poprawę ich funkcji seksualnych. Wskazaniem są deformacje poporodowe, zmiany związane z wiekiem, brak satysfakcji z wyglądu narządów, obniżenie komfortu seksualnego. Do zabiegów tych zalicza się między innymi: labioplastykę (plastyka warg sromowych) czy rewitalizację i plastykę pochwy.
W okresie klimakterium dominują objawy naczynioruchowe, zaburzenia psychoemocjonalne, osteoporoza, objawy somatotroficzne w tkankach estrogenozależnych w tym: atrofia macicy, sromu i pochwy. Klimakterium niesie za sobą zaburzenia w sferze seksualnej: obniżenie libido, zmniejszenie satysfakcji seksualnej, dyspareunię (bolesne stosunki płciowe), utratę satysfakcji z kontaktów intymnych. Ginekologia dysponuje obecnie metodami leczenia skutecznie łagodzącymi te dolegliwości. Wiek okołomenopauzalny jest zagrożony specyficznymi schorzeniami takimi jak obniżenie i wypadanie narządu rodnego, nietrzymanie moczu.
Nietrzymanie moczu jest dolegliwością wymagającą stosowania działań profilaktycznych, samoobserwacji, wczesnego reagowania na pojawiające się objawy. Podjęcie leczenia w początkowej fazie choroby pozwala uniknąć leczenia inwazyjnego. W postaci lekkiej schorzenia proponuje się ćwiczenia Kegla, stosowanie kulek i krążków dopochwowych, pessarów pochwowych, stymulację elektryczną lub magnetyczną mięśni dna miednicy, a w stanach zaawansowanych leczenie farmakologiczne i chirurgiczne.
W okresie starości wskazana jest profilaktyka i wczesne wykrywanie stanów nowotworowych oraz leczenie i rehabilitacja w zakresie ginekologii zachowawczej i operacyjnej a także działania poprawiające jakość życia z uwzględnieniem zdrowia seksualnego.