Prof. dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta
Katedra Zdrowia Kobiety, Śląski Uniwersytet Medyczny
W wyniku obniżania się poziomu estrogenów, zmienia się nie tylko rytm cyklicznych krwawień miesięcznych, ale także fizjologia pochwy i okolic sromu. Pochwa w okresie przedmenopauzalnym jest narządem rozciągliwym i elastycznym, jednak już w ciągu 5 lat od ostatniego krwawienia, spadek kolagenu zawartego w tkankach pochwy wynosi 30 proc. Prowadzi to do skrócenia i zwężenia ścian pochwy – stają się one cieńsze, mniej ukrwione, nawilżone i elastyczne.
Uczucie suchości pochwy, na które często skarżą się kobiety w okresie okołomenopauzaulnym, może być przyczyną obniżenia jakości życia. Podrażnienie, ból, uczucie pieczenia oraz kłucia w okolicach intymnych powodują dyskomfort w życiu codziennym. Zanik (atrofia) śluzówki pochwy wiąże się zwykle ze znacznym spadkiem jakości życia seksualnego. Niewystarczająca ilość produkowanego śluzu w pochwie sprawia, że nawet w czasie odpowiedniej stymulacji seksualnej pochwa nie jest wystarczająco nawilżona, a to powoduje, że stosunki seksualne stają się bolesne i nieprzyjemne.
Jak się objawia?
Według danych naukowych z 2014 roku, Genitourinary Syndrome of Menopause (GSM) jest zespołem objawów, w którym najczęściej występują: dyspareunia (ból podczas stosunku) – 64 proc., spadek libido – 64 proc., unikanie kontaktów seksualnych – 58 proc., suchość pochwy (trzy lata po menopauzie) – 47 proc. W Polsce GSM dotyczy 2-3 milionów kobiet. Niestety, pomimo tak dużej skali zjawiska, zaledwie 25 proc. z nich zgłasza swe problemy lekarzowi ginekologowi lub rodzinnemu. Należy zwrócić uwagę, iż objawy związane z okresem menopauzy (wahania nastroju, uderzenia gorąca) z czasem ustępują i ulegają wyciszeniu. Niestety, procesy zanikowe nabłonka pochwy, w sytuacji spadku produkcji estrogenów, postępują dosyć szybko.
Atrofia pochwy może wystąpić również u kobiet zdecydowanie młodszych, w przypadkach zaburzeń endokrynologicznych (m.in. podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych, karmienia piersią, u pacjentek chorujących na nowotwory, u których konieczne jest stosowanie chemio- i radioterapii). Coraz częściej do grupy kobiet zgłaszających się z powodu zaburzeń seksualnych związanych z dyspareunią zaliczają się kobiety, które z powodu ryzyka dziedziczenia nowotworu usunęły gruczoły piersiowe i jajniki.
Jak leczyć?
Na rynku farmaceutycznym znajduje się obecnie wiele preparatów pomagających skutecznie łagodzić objawy wypadowego okresu menopauzalnego, takie jak np. suchość pochwy i sromu. Niektóre z tych produktów to leki na bazie hormonów, działające ogólnoustrojowo, np. terapia hormonalna, fitoestrogenowa, zaś niektóre, zawierające estriol, mają działanie lokalne (w pochwie). Produkty niezawierające hormonów mogą mieć w swoim składzie kwas hialuronowy, pałeczki kwasu mlekowego, kojące lipidy oraz glikogen. Składniki te mają działanie nawilżające i kojące dla skóry okolic intymnych oraz poprawiają mikrobiologiczne środowisko pochwy. Dla kobiet, które nie mogą lub nie chcą stosować hormonów, alternatywnym rozwiązaniem mogą być preparaty niezawierające hormonów. Poprawa lubrykacji pochwy wpływa pozytywnie nie tylko na komfort współżycia seksualnego, ale również na jakość życia codziennego, np. podczas uprawiania sportu (jazda na rowerze) czy podczas długotrwałego siedzenia.