Prof. dr hab. med. Grzegorz Jakiel
Kierownik I Kliniki Położnictwa i Ginekologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego i Główny Główny Konsultant ds. Położnictwa I Ginekologii Szpitala Św. Zofii w Warszawie
Menopauza to zgodnie z nomenklaturą medyczną ostatnia miesiączka, po której następuje przynajmniej roczna przerwa w krwawieniach. Oczywiście nie dotyczy to ciąży i połogu.
W obiegowym i często stosowanym nazewnictwie menopauza to przekwitanie, którego jednym, ale nie jedynym a czasem nawet nie najważniejszym przejawem jest zanik krwawień miesiączkowych. Spośród objawów doświadczanych przez kobiety w tym okresie są uderzenia gorąca (ponad 70 proc. populacji), zlewne poty, zaburzenia snu i zmiany nastroju a w dłuższym okresie także zmiany osobowości. W późniejszym okresie menopauzy dołączają zmiany atroficzne w obrębie sromu i pochwy skutkujące zaburzeniami seksualnymi, ale także choroby sercowo-naczyniowe, osteoporoza i zmiany mięśniowe. Nie bez znaczenia jest także zmiana BMI i zwiększenie procentowego udziału tkanki tłuszczowej w całkowitej masie ciała.
Około 85 proc. kobiet doświadcza przynajmniej jednego objawu menopauzy. Zwykle wymieniane są objawy depresyjne, naczynioruchowe (wspomniane uderzenia gorąca) i zaburzenia snu. Trwa dyskusja czy depresja wykrywana w czasie menopauzy jest objawem pierwotnym (wynikającym z obniżenia aktywności serotoniny w mózgu) czy wtórnym, wynikającym z obniżenia jakości życia powodowanego przez pozostałe objawy. Światowa Organizacja Zdrowia określa obecnie depresję jako czwartą pod względem istotności przyczynę zaburzeń zdrowia populacji.
Zaburzenia snu przybierają zwykle formę insomnii, jej objawy uniemożliwiają wypoczynek, rodzą zmęczenie, nasilają inne objawy somatyczne i psychiczne. Podstawowe objawy dysfunkcji seksualnych to zaburzenia libido, zapalenia narządu płciowego i bolesność podczas współżycia. Wszystkie zaburzenia, doświadczane przez kobiety podczas menopauzy mają jedno źródło, jest nim znaczne obniżenie stężenia estradiolu w surowicy krwi.
Janik w odróżnieniu od jądra ma zintegrowane funkcje generatywne i endokrynne w jednej morfologicznej strukturze jaką jest dojrzewający pęcherzyk jajnikowy. Dziewczynka rodzi się z pęcherzykami pierwotnymi jajnika, które powinny wystarczyć jej na całe życie reprodukcyjne. Wraz z upływem lat ich liczba się zmniejsza i w momencie menopauzy jest ich kilkaset z pierwotnej liczby około miliona. Powoduje to zakończenie możliwości zajścia w ciążę, ale także zakończenie produkcji estradiolu przez komórki ziarniste, otaczające komórkę jajową. Od tego momentu estrogeny w organizmie kobiety pochodzą wyłącznie z aromatyzacji androgenów w tkance tłuszczowej.
Wszystkie opisane powyżej objawy menopauzy wynikają ze zmniejszonej produkcji estrogenów. Naturalną metodą zmniejszania objawów menopauzy jest podniesienie poziomu estrogenów do wartości charakterystycznych dla czasu przed wystąpieniem menopauzy. Cała trudność i mądrość postępowania polegają na tym, by osiągnąć to w sposób bezpieczny.
Badanie WHI zakończone w 2003 roku i przedstawione w sposób urągający uczciwości naukowej, podważyło zaufanie kobiet do zalecanej do tego czasu hormonalnej terapii zastępczej. Międzynarodowe Towarzystwa Naukowe i liczne nowe badania próbują odbudować zaufanie, dać zarówno lekarzom ginekologom jak i pacjentkom jasne zalecenia, jak w sposób bezpieczny i skuteczny bronić się przed obniżeniem jakości życia związanym z menopauzą.
