Dr n. med. Marcin Straburzyński
Specjalista medycyny rodzinnej z certyfikatem Europejskiego Towarzystwa Bólów Głowy, Poradnia leczenia bólów głowy „Samodzielni” w Warszawie
Dr n. med. Ewa Czapińska-Ciepiela
Specjalista neurolog, Centrum Leczenia Padaczki i Migreny w Krakowie
Mało jest frazesów tak mocno związanych z byciem kobietą jak bóle głowy: „Jaśnie Panią boli głowa” albo „Nie dzisiaj kochanie – boli mnie głowa”, to komunały wciąż funkcjonujące w wielu kręgach. Choć są one krzywdzące dla kobiet, to mają swoje źródła w smutnej statystyce – migrena występuje zdecydowanie częściej u kobiet niż u mężczyzn.
Dotychczas w pełni nie wyjaśniono, dlaczego kobiety tak często cierpią z powodu bólów głowy. Z pewnością dużą rolę odgrywają żeńskie hormony płciowe, a w szczególności gwałtowny spadek stężenia estrogenów obserwowany np. przed menstruacją. Jest to jeden z mechanizmów jakim tłumaczy się, że u 60 proc. kobiet napady bólów głowy pojawiają się w tym czasie. Co ciekawe, u niektórych kobiet bóle głowy występują wyłącznie na kilka dni przed i na początku menstruacji. Taką postać migreny nazywamy migreną miesiączkową. Jest ona o tyle nietypowa, że w jej leczeniu możliwe jest stosowanie metod niezalecanych w innych formach migreny. Tylko w tej postaci podaje się leki przeciwmigrenowe (tryptany) w celu zapobiegania, a nie przerywania bólu głowy. Ponadto w migrenie miesiączkowej możliwe jest stosowanie hormonów w sposób przeciwdziałający naturalnemu spadkowi stężenia estrogenów przed miesiączką.
Niestety podawanie hormonów płciowych w migrenie stanowi duże wyzwanie. Przykładowo w trakcie comiesięcznej przerwy w stosowaniu większości tabletek antykoncepcyjnych często dochodzi do nasilenia bólów głowy. Trzeba też podkreślić, że antykoncepcja zawierająca estrogeny jest przeciwskazana u kobiet, które mają migrenę z aurą (aura najczęściej objawia się różnymi zaburzeniami widzenia występującymi do godziny przed pojawieniem się bólu głowy). Niestety w takiej migrenie stosowanie klasycznych pigułek zwiększa ryzyko udaru mózgu.
W życiu kobiety występują sytuacje, w których stężenia estrogenów nie ulegają gwałtownym wahaniom. Ma to miejsce w ciąży lub po menopauzie. W tych okresach często obserwowane jest ustąpienie lub zmniejszenie częstości napadów bólów głowy.
W ciąży zazwyczaj migrena zmniejsza swoje nasilenie, ale do poprawy dochodzi najczęściej dopiero w drugim i trzecim trymestrze. Niestety nie dotyczy to wszystkich kobiet, a ponadto w ciąży może wystąpić pierwsza w życiu aura migrenowa. Leczenie kobiet ciężarnych z migreną nie jest łatwym zadaniem, gdyż wiele klasycznych metod terapii jest przeciwskazana w ciąży. Dlatego w tym okresie chętniej wykorzystywane są bezpieczne dla dziecka metody, takie jak neuromodulacja, blokady nerwów oraz niektóre suplementy diety.
Po porodzie migreny niestety zwykle nawracają, co spowodowane jest zarówno zmianami hormonalnymi, jak i zmęczeniem występującym u mamy opiekującej się noworodkiem. Do nawrotu migreny zazwyczaj dochodzi wolniej u kobiet, które karmią piersią. W tym okresie także nie wszystkie leki są dopuszczone do stosowania.
Ze względu na znaczne wahania poziomu hormonów płciowych, w trakcie menopauzy często bóle głowy nasilają się. Także w tym okresie nie należy stosować u kobiet z migreną z aurą, a zatem przeciwskazane są u nich typowe formy hormonalnej terapii zastępczej. Na szczęście po zakończeniu menopauzy i stabilizacji stężenia hormonów migrena zazwyczaj zmniejsza swoje natężenie lub całkowicie ustępuje.
Na koniec warto dodać, że migreny zdecydowanie rzadziej występują przed początkiem dojrzewania. Jest to zresztą jedyny okres, gdy chłopcy na migreny chorują równie często, lub nawet częściej niż dziewczynki. Niestety wraz z początkiem pokwitania dziewczynki zaczynają przewodzić w statystykach – estrogeny zaczynają być u nich wydzielane cyklicznie w większych ilościach i często po raz pierwszy pojawiają się migreny.
Jak widać, migrena w fascynujący sposób zmienia się na przestrzeni całego życia kobiety. Aby zatem skutecznie leczyć, trzeba indywidualnie dostosować terapię do pacjentki. Specjaliści leczenia bólów głowy są w stanie pomóc olbrzymiej większości kobiet z migreną, umiejętnie uwzględniając fazę ich życia, plany na przyszłość oraz potrzeby.