Joanna Kufel-Grabowska
Onkolog kliniczny, Klinika Onkologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Fundacja Polskiej Ligi Walki z Rakiem
Menopauza to czas w życiu kobiety, kiedy w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie wystąpiła u niej miesiączka. Przed menopauzą estrogeny działają ochronnie na układ krążenia, zwiększają gęstość kości oraz wspomagają ogólny stan zdrowia kobiety.
Wraz z wiekiem zmniejsza się poziom hormonów płciowych (estrogenów), a także rośnie ryzyko zachorowania na nowotwory i choroby układu krążenia. Niski poziom estrogenów nie jest bezpośrednio odpowiedzialny za wywołanie chorób nowotworowych, natomiast wiek kobiety jest jednym z ważniejszych czynników ryzyka zachorowania na raka. Średni wiek wystąpienia u kobiety menopauzy wynosi 51 lat, natomiast przeciętny wiek zachorowania na nowotwory to 66 lat, co oznacza, że im kobieta starsza, tym większa szansa zachorowania na raka.
Do najczęstszych nowotworów występujących u kobiet należą: rak piersi, endometrium, płuca, jelita grubego, czy jajnika. Większość nowotworów występuje sporadycznie, tylko niewielka część, mniej niż 10 proc., to nowotwory spowodowane obciążeniem genetycznym czy rodzinnym. Nowotwory uwarunkowane genetycznie zwykle występują wcześniej niż przeciętnie w populacji. Czynniki środowiskowe również mają ogromne znaczenie w procesie nowotworzenia, zwiększając ryzyko zachorowania na raka, na przykład palenie papierosów, siedzący tryb życia, spożywanie nadmiernej ilości tłuszczów, dieta ubogobłonnikowa.
U kobiet, u których wystąpiła wczesna pierwsza miesiączka, przed 12 rokiem życia, oraz późna menopauza, po 55 roku życia, rośnie ryzyko zachorowania na nowotwory hormonozależne, czyli uzależnione od ekspozycji na estrogeny, raka piersi i endometrium, a także w niewielkim stopniu raka jajnika. Każda kobieta po menopauzie może zadbać o stan swojego zdrowia: wykonywać regularne badania profilaktyczne, stosować zdrową dietę oraz uprawiać regularną aktywnosć fizyczną.
Każda kobieta w wieku od 50 do 69 roku życia powinna skorzystać z przesiewowych badań mammograficznych co 2 lata. Około połowa zachorowań występuje właśnie w tej grupie wiekowej. Regularnie wykonywana mammografia pozwala wykryć raka piersi na wczesnym etapie, co daje ogromną szansę na wyzdrowienie.
U kobiet w wieku od 25 do 59 roku życia wykonywane są badania cytologiczne co 3 lata, dzięki którym możliwe jest zapobieganie zachorowaniu na raka szyjki macicy, poprzez wczesne rozpoznanie stanów przednowotworowych i odpowiednie ich leczenie. Kolejnym badaniem przesiewowym jest kolonoskopia, wykonywana u osób od 55 do 64 roku życia, u których w ciągu 10 ostatnich lat nie wykonano takiego badania. Wczesne wykrycie i leczenie zmian przedrakowych w jelicie grubym pozwala, jak w przypadku cytologii, uniknąć zachorowania na raka.
Poza regularnie wykonywanymi badaniami przesiewowymi kobiety po menopauzie powinny szczególnie dbać o swoje zdrowie, regularnie uprawiając aktywność fizyczną, która sprawia im radość, a także poprawia kondycję oraz ogólny stan zdrowia. Po menopauzie pojawiają się także dokuczliwe objawy, jak bezsenność, nocne poty czy wybuchy gorąca. Hormonalna terapia zastępcza może łagodzić te symptomy, jednak długo stosowana zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi. Dlatego po raz kolejny warto podkreślić, że sport, medytacja, odpowiednia dieta i higiena snu poprawiają jakość życia oraz zmniejszają ryzyko zachorowania na nowotwory i choroby układu krążenia.