Lek. Jakub Słoka
Oddział Okulistyczny z Zespołem Zabiegowym, Pododdziałem Chirurgii Refrakcyjnej, Oddziałem Okulistyki Dziecięcej i Pracownią Laseroterapii, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 5 im. Św. Barbary w Sosnowcu.
Zespół suchego oka to wieloczynnikowa choroba, która obecnie dotyka coraz większą grupę pacjentów. Związane jest to z prowadzonym stylem życia, wykonywaną pracą, licznymi podróżami, a także dłuższą średnią życia populacji. Jest to jednostka chorobowa, z którą pacjenci najczęściej zgłaszają się po poradę do lekarza okulisty.
Do charakterystycznych objawów zespołu suchego oka należą: uczucie piasku lub ciała obcego w worku spojówkowym i pod powiekami, podrażnienie i suchość oczu, zmęczenie oczu, zaczerwienienie, światłowstręt, okresy słabszego widzenia, a czasem paradoksalnie nadmierne łzawienie oczu. W badaniu okulistycznym lekarz może stwierdzić cechy zapalenia spojówek, ubytki nabłonka rogówki czy niestabilność filmu łzowego.
Zespół suchego oka możemy podzielić na dwa główne typy. Pierwszy związany jest z nadmiernym parowaniem łez, drugi z niedoborem warstwy wodnej filmu łzowego. Nawet u 1/3 pacjentów po 40. roku życia dochodzi do spadku produkcji łez, co jest związane z zanikiem gruczołów łzowych. W badaniach obserwuje się wyższą częstotliwość występowania zespołu suchego oka u kobiet. Ponadto menopauza okazała się kolejnym czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo wystąpienia tego schorzenia. Uważa się, że jest to spowodowane zmianami w równowadze hormonów płciowych, których po 50. roku życia organizm kobiety produkuje coraz mniej. Hormony płciowe (estrogeny i androgeny) wpływają na produkcję zarówno warstwy wodnej, jak i lipidowej filmu łzowego, a także mucyny.
Mniejsze stężenie hormonów płciowych będzie skutkować obniżoną ilością, ale także jakością filmu łzowego. Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) w połączeniu z typowym leczeniem miejscowym polegającym na podawaniu sztucznych łez dała znaczącą poprawę kliniczną u 90 proc. kobiet z objawami zespołu suchego oka. Efektem leczenia jest poprawa stabilności filmu łzowego, zwiększenie wydzielania łez oraz zmniejszenie uciążliwych dolegliwości, tj. pieczenia czy bólu.
Kobiety z przeciwwskazaniami do przyjmowania HTZ powinny regularnie stosować preparaty sztucznych łez. Zapuszczanie do worka spojówkowego po jednej kropli kilka razy dziennie w większości przypadków przyniesie poprawę, a inne metody leczenia nie będą potrzebne. U niewielkiego odsetka pacjentek z ciężkimi objawami zespołu suchego oka same krople nie wystarczą i niezbędne może okazać się stosowanie tabletek hormonalnych, leków przeciwzapalnych, immunomodulujących lub okulistycznych zabiegów chirurgicznych, jak np. zatkanie punktów łzowych. Nie można również zapominać o większej predyspozycji kobiet w okresie pomenopauzalnym do zapadania na choroby autoimmunologiczne, takie jak zespół Sjögrena, toczeń czy reumatoidalne zapalenie stawów. Ich pierwszymi, a czasem jedynymi symptomami mogą być objawy podobne do tych charakterystycznych dla zespołu suchego oka. Wtedy niezbędna okaże się porada nie tylko okulisty, ale także reumatologa.
Aby złagodzić dolegliwości związane z zespołem suchego oka podczas menopauzy należy przestrzegać kilku zasad – przede wszystkim zadbać o odpowiednie nawilżanie powierzchni oka. Pomoże w tym zapewnienie odpowiedniego nawilżania powietrza (przynajmniej 60 proc.), a także unikanie zadymionych, nadmiernie ogrzewanych i klimatyzowanych pomieszczeń. Pracując przed komputerem należy robić częste przerwy. Istotne jest także odpowiednie nawodnienie organizmu (około 2 litry na dobę), suplementacja kwasów omega- 3, a także ochrona przed bezpośrednim światłem słonecznym oraz wiatrem. Świadomość pacjentek wchodzących w okres okołomenopauzalny na temat choroby jaką jest zespół suchego oka oraz jej objawów pozwoli na wcześniejszą, a tym samym skuteczniejszą terapię.