Niedobór żelaza to powszechny problem wśród kobiet w wieku rozrodczym. Objawy niedokrwistości łatwo jednak zrzucić na karb przemęczenia czy innych problemów zdrowotnych, bo anemia atakuje podstępnie. Jakie badania wykonać i jak uzupełnić poziom żelaza?
Dr n. o zdr. Aleksandra Krupa
Położna, spec. pielęgniarstwa ginekologiczno-położniczego, Zakład Zdrowia Reprodukcyjnego i Seksuologii, Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Ile kobiet zmaga się z niedokrwistością i jakie dolegliwości są z tym związane?
Problem dotyczy zwłaszcza pań w wieku rozrodczym, szczególnie zmagających się z obfitymi miesiączkami, ciężarnych i w okresie laktacji. WHO szacuje, że anemia dotyka około 30 proc. nieciężarnych i 37 proc. ciężarnych kobiet. Objawy bywają podstępne. To: przewlekłe zmęczenie, ospałość, zawroty i bóle głowy, zadyszka, nawet przy niewielkim wysiłku, uczucie zimnych dłoni i stóp, wypadanie włosów, łamliwość paznokci, problemy z koncentracją. Przy nasilonej niedokrwistości obserwujemy bladość śluzówek, kołatanie serca czy omdlenia.
Do jakiego lekarza powinna zgłosić się kobieta, jeśli zaobserwuje u siebie te objawy? Jak wygląda ścieżka diagnostyczna?
To zależy od danego przypadku. Najczęściej jednak pierwszym przystankiem jest lekarz rodzinny. Diagnoza zaczyna się od wywiadu i podstawowych badań krwi. Morfologia pozwala określić stężenie hemoglobiny, hematokrytu, czerwonych krwinek i ich markerów (średnia objętość krwinki, rozkład objętości). Na tej podstawie wstępnie można ocenić, czy i z jakim rodzajem anemii mamy do czynienia. Standardem diagnostyki niedokrwistości jest badanie poziomu ferrytyny, żelaza we krwi, transferryny oraz zdolności wiązania żelaza. W zależności od wyników dalszą diagnostykę i leczenie mogą prowadzić różni specjaliści, np. ginekolog, gastroenterolog czy hematolog. W większości przypadków niedokrwistości na wczesnym etapie rozwiązanie problemu jest łatwe i szybkie oraz pozwala zapobiegać powikłaniom.
Jak interpretować wyniki badań ferrytyny w kontekście diagnostyki utajonego niedoboru żelaza u kobiet?
Anemia jest późnym efektem długotrwałego niedoboru żelaza.
Niektóre kobiety, mimo prawidłowej hemoglobiny, odczuwają objawy takie jak na przykład zmęczenie. Zbadanie ferrytyny, jako najczulszego wskaźnika zapasów żelaza w organizmie, pozwala uchwycić ten utajony deficyt i wdrożyć leczenie, zanim dojdzie do pełnoobjawowej anemii.
Wynik poniżej 15 nanogramów na mililitr oznacza niedobór żelaza. Istnieją jednak badania, które wskazują, że ten próg należy podnieść do 30 ng/ml. Jeśli pacjentka ma stan zapalny albo infekcję, to poziom ferrytyny naturalnie rośnie, więc wówczas za podejrzany należy uznać wskaźnik poniżej 50 ng/ml. 100 ng/ml i więcej wyklucza utajony niedobór żelaza, a w przypadku zakresu „szarej strefy” 30-99 ng/ml badamy jeszcze wcześniej wspomniane wskaźniki krwi, co daje szerszy obraz i ułatwia diagnostykę.
Jak skutecznie leczyć niedokrwistość z niedoboru żelaza za pomocą leczenia doustnego? Czym się kierować w wyborze preparatu?
Wybór i drogę podania preparatu najlepiej skonsultować ze specjalistą, który weźmie pod uwagę tolerancję pacjentki i choroby współistniejące. W aptekach mamy cały wachlarz preparatów doustnych, które różnią się formą chemiczną i samą zawartością, np. z siarczanem żelaza, glukonianem żelaza, fumaranem żelaza. Sole żelaza dwuwartościowego (hemowego) wchłaniają się zdecydowanie lepiej niż sole żelaza trójwartościowego (niehemowego). Witamina C poprawia wchłanianie żelaza. Warto sięgać po produkty, z których żelazo uwalnia się w sposób kontrolowany, ponieważ minimalizuje to ryzyko potencjalnych działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego.
