Dr n. med. Wojciech Hautz
Okulista, Klinika Okulistyki Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie
W jakim wieku u dzieci najczęściej pojawiają się pierwsze problemy ze wzrokiem?
Pierwsze problemy ze wzrokiem u dzieci mogą pojawiać się bardzo wcześnie, nawet tuż po urodzeniu. Może to być np. zezowanie, czyli nieprawidłowe – nierównoległe ustawienie gałek ocznych. Najczęstszym jednak problemem, który ujawnia się u dzieci nieco starszych jest tzw. wada wzroku, a więc nieprawidłowe załamywanie światła przez układ optyczny oka. Jest to nadwzroczność, astygmatyzm nadwzroczny i rzadziej krótkowzroczność.
Czym najczęściej spowodowane są problemy ze wzrokiem u dzieci i co może je dodatkowo pogłębiać?
Szczególnym problemem wielu dzieci z wadami wzroku jest różnowzroczność, czyli różna wada w jednym i w drugim oku. Na siatkówce oka z większą wadą pojawia się niewyraźny obraz i mózg nie potrafi połączyć go z obrazem wyraźnym z drugiego oka. W takiej sytuacji mózg wyłącza oko z większa wadą wzroku. Proces ten doprowadza do tak zwanego niedowidzenia z nieużywania i jest odwracalny tylko do szóstego, siódmego roku życia. Bardzo ważne jest w takim przypadku, aby wada wzroku była szybko zdiagnozowana i leczona. Tylko dzięki szybkiej diagnozie i właściwemu leczeniu możemy przywrócić dziecku normalne widzenie.
Jakie symptomy mogą świadczyć o tym, że nasze dziecko ma problemy ze wzrokiem? Na co rodzice powinni zwrócić szczególną uwagę?
Pierwszym objawem problemów ze wzrokiem u dziecka może być zez. Często spotykamy się jeszcze z opinią, że zezowanie ma prawo występować do drugiego, trzeciego roku życia. Jest to nieprawda. Każdy zez jest patologią i powinien być leczony. Objawy, które mogą świadczyć o nadwzroczności lub astygmatyzmie u dzieci to bóle głowy, bóle oczu oraz niechęć do pracy z bliska. Objawy krótkowzroczności to mrużenie oczu, podchodzenie do telewizora.
Okulistyczne badania przesiewowe wzroku nie są obowiązkowe u dzieci w żadnym z krajów wysokorozwiniętych, ale ja jako lekarz okulista zalecam wszystkim rodzicom wykonanie takich badań. Kontrolne badanie wzroku przeprowadzane w gabinetach pediatrycznych w ramach badań bilansowych nie zawsze wykonywane są w prawidłowy sposób. Na przykład ocena ostrości widzenia przy użyciu najbardziej popularnych tablic dostępnych na rynku powinna być przeprowadzona z odległości 5 metrów – nie wszystkie gabinety pediatryczne spełniają takie wymagania. Dodatkowym problemem jest również brak wyposażenia gabinetów pediatrycznych w specjalistyczny sprzęt okulistyczny.
Przy braku objawów najlepiej pierwszy raz zbadać dziecko w gabinecie okulistycznym w wieku około trzech lat, w tym wieku mali pacjenci zwykle współpracują już bardzo dobrze. Badanie powinno być bezwzględnie wykonane u dzieci, których rodzice lub dziadkowie byli leczeni z powodu zeza, niedowidzenia lub mają wady wzroku, szczególnie nadwzroczność lub astygmatyzm. Wczesne korygowanie wady wzroku zapobiega rozwojowi niedowidzenia i zezowania.